Homepage
Nederlands

Vage klachten, stoppen met vlees en weer beginnen

Wie vrijwillig het eten van vlees opgeeft, doet er verstandig aan om een evenwichtig dieet te kiezen. Soms gaat een leven in psychologische onbalans samen met een lichamelijke onbalans. Dan is de kans dat je met voedsel die balans weer herstelt erg klein. Sommige vrouwen proberen zeer weloverwogen zonder vlees te eten, maar toch gaat het niet altijd goed. In dit artikel het verhaal van twee vrouwen die jarenlang vlees hebben laten staan, goed geprobeerd hebben om een verantwoord dieet te vinden, maar toch weer teruggekeerd zijn naar het eten van vlees. Betekenen hun verhalen dat het eten van vlees essentieel is voor een gezond lichaam of duiden hun ervaringen erop dat vleesloos eten ondanks goede bedoelingen toch soms niet goed kan gaan?
vrouw 1 vrouw 2

Hoe oud was je toen je stopte met vlees eten?

Ik werd 16 jaar. Ik ben niet echt bewust gestopt, als kind vond ik vlees al niet lekker; ik had en heb moeite om "het weg te krijgen" (voor mij is het net kauwgum, vooral biefstuk). Dus ik ben gewoon steeds minder vlees gaan eten en toen ik studeerde, at ik eigenlijk alleen vlees als ik bij andere mensen at. Uiteindelijk werd ik een praktische vegetariër (ik was toen een jaar of twintig) en daardoor kwam ik in aanraking met andere vegetariërs die mij verschrikkelijke verhalen vertelden over de bio-industrie en dierenleed. Vanaf dat moment at ik ook bij andere mensen geen vlees - de bio-industrie was voor mij aanvankelijk een mooi argument om dat vieze vlees te kunnen weigeren. Trouwens, als kind van een jaar of drie vond ik het al niet-normaal, niet-natuurlijk, om dode dieren te eten. Tot grote ergernis van mijn ouders.

Stopte je alleen met vlees of ook met andere dierlijke producten?

Ik werd lacto-ovo-vegetarier, ik at geen levende dieren meer, dus ook geen vis. Ik ben alleen met vlees gestopt. Vis heb ik, heel sporadisch, eigenlijk altijd wel gegeten.

Wat was toen jouw overweging om met vlees te stoppen?

Ik las toen over bio-industrie. Het was in 1975 en een alternatieve levensstijl was "hot". Ik heb het magazine van de NVB opgevraagd. Daarin stond alles wat ik zelf ook voelde. Ik wilde geen leven doden als het niet nodig is. Je hebt vlees niet nodig. Bio-industrie is mij een gruwel. Later kwam de inefficiëntie als overweging daarbij: 7x zoveel graan in een koe als vlees eruit. Ik wilde niet meewerken aan het verbouwen van veevoer in de ontwikkelingslanden ten koste van de bevolking daar. Die schiet er netto niets mee op, wel de multinationals. Echter, in de situatie van moeten overleven, zou ik wel een dier doden en vlees eten. Ik vond wel dat ik dan zelf in principe dieren zou moeten kunnen en willen doden. Ik vond het hypocriet dat aan een slager over te laten. Ik durfde dat niet, dus at ik geen vlees. Ik vind vlees gewoon niet lekker. En toen ik bewust geen vlees meer ging eten, kwam daar het ethische aspect bij (de bio-industrie en zo). Kippenvlees vind ik trouwens wel heel erg lekker, maar omdat ik kippen ontzettend leuke dieren vind, heb ik vroeger eigenlijk zelden kippenvlees gegeten. Gestoord of niet, ik voel mij gewoon een beter mens als ik geen vlees eet.

Welke aanpassingen deed je aan je menu behalve het vlees weglaten?

Ik woonde nog thuis. Mijn moeder gaf mij heel duidelijk te verstaan dat zij geen extra moeite wilde doen. Er bestonden toen nog geen vleesvervangers, dus ik ben zelf aan het kokkerellen geslagen. Recepten van de NVB en uit de bibliotheekboekjes. Ik ben me gaan verdiepen in voedingstoffen en hun werking, met name hoe plantaardige eiwitten goed opgenomen kunnen worden. Granen met peulvruchten en granen met zuivel combineren. Ik heb zelf vegetarische hamburgerrecepten als vleesvervanger uitgedacht voor bij de traditionele Hollandse pot. Bruine bonen met havermout met kruiden, ei als emulgator, bindmiddel en gebakken in boter. Ik miste de jus bij de aardappels, daarvoor gebruikte ik kruidenbouillon en een klontje boter. In het buitenland waren ze toentertijd nog minder creatief. Vakanties in het buitenland vond ik een ramp: als je geluk had kreeg je alleen omelet met kaas. We kookten zelf, uit eten was er daar niet bij. Toen ik op kamers ging, ben ik meer gevarieerd en creatiever vegetarisch (macrobiotisch) gaan eten. Door mijn belangstelling voor voeding ben ik na de Pedagogische Academie de lerarenopleiding Huishoudkunde en maatschappijleer gaan doen. In het begin helemaal niks. Toen ben ik vegetarische kookboeken gaan lenen van de bibliotheek en later heb ik zelfs een paar aangeschaft. Eigenlijk ben ik vooral anders gaan eten: van de aardappels-groente-vlees-jus van thuis, via de studentenprakjes naar vegetarische maaltijden, met af en toe vis -want melk(producten), soja en noten verdraag ik ook niet goed.

Maakte je toentertijd (al) zorgen over mogelijke tekorten in je voeding?

Nee, ik hield mij keurig aan de voorschriften. Ik had vanaf mijn 18e wel geregeld bloedarmoede, constateerde de Bloedbank. Mijn oplossing was mijn ijzertekort aan te zuiveren met onder andere watergruwel, een ideaal gerecht voor vegetariërs. In bessensap, gort en de zuidvruchten zitten veel ijzer. In combinatie met vitamine C uit het sap wordt dit goed opgenomen. Ja. Op mijn vijftiende en mijn negentiende ben ik heel erg ziek geweest en toen werd bij al die onderzoeken o.a. een eiwittekort in mijn ruggenmerg vastgesteld. Want ik wist het vlees altijd wel ongezien van mijn bord op het bord van een broertje of zusje te krijgen. Bovendien heb ik een eetprobleem. Toen ik op kamers ging wonen, at ik soms heel plichtmatig het goedkoopste vlees dat ik maar kon krijgen omdat het goed zou zijn. En om nou ook nog veel geld aan dode dieren uit te geven… Maar meestal kwam het financieel ook wel goed uit om geen vlees te eten. Ik maakte mij meer zorgen over mogelijke tekorten in verband met mijn eetprobleem dan over mogelijke tekorten als gevolg van het niet-eten van vlees.

Zijn er in jouw leven factoren aan te wijzen die grote invloed hadden of hebben op jouw gezondheid?

Op mijn dertigste stond ik na een scheiding alleen in de opvoeding van mijn zoon. Die bleek na een zoektocht van 7 jaar het Gilles-de-la-Touret-syndroom te hebben en ASS (Aan Autisme verwante Stoornis). Dit verzwaarde de draaglast van mijn leven. Dit gebeurde allemaal voordat ik bij mijn huisarts mijn B12 tekort realiseerde. Op mijn 40-ste kreeg ik voor 1 jaar een vaste baan, maar ook een burnout. Dit is overgegaan in een chronisch vermoeidheidssyndroom. Het lukt tot nu toe niet om de draaglast en draagkracht met elkaar in balans te brengen. Ik ben op dit moment op zoek naar een energie-coach. Dat is iemand die mij begeleidt in het omgaan met mijn energie. Wat bedoel je? In het algemeen? Dan is het wel een zeer uitgebreide vraag! Om te beginnen had en heb ik een eetprobleem (ik eet gevoelens weg) en dat is niet echt gezond. En opgroeien in een orthodox strenggereformeerd milieu is ook niet goed voor je geestelijke gezondheid, met name niet voor vrouwen (daar is onderzoek naar gedaan, o.a. door Aleid Schilder). Verder kom ik uit een idioot gezin/familie - anders kan ik het niet noemen - waar veel afwijkingen in voorkomen die wel erfelijk móeten zijn omdat zoveel mensen binnen dezelfde familie er last van hebben: slaapproblemen in allerlei soorten en maten (slapeloosheid is een ramp voor je gezondheid!!), (winter)depressie, bloedafwijkingen, aan autisme verwante contactstoornissen / hoogsensitiviteit. En natuurlijk dat verdomde geloof. Mijn ouders hadden een winkel waar alle tijd, aandacht en energie heengingen, als kind heb ik veel te hard gewerkt, ben ik té veel belast, stond ik altijd onder een enorme druk. Door al deze factoren ontwikkelde ik vanaf mijn tiende een eetprobleem waarmee ik mij wel staande hield, maar waarmee ik mijn gezondheid ruïneerde. Ik was eigenlijk altijd verkouden, met bronchitisachtige klachten (voor mij was het letterlijk een verstikkend milieu), ik had een abonnement op allerhande huidproblemen, ik zat onder de eczeem en ik was altijd moe.

Wanneer en hoe zijn de verschijnselen begonnen die jezelf of de huisarts in verband bracht met het stoppen van vlees eten?

Mijn eerste en enige zwangerschap op mijn 27-ste vergde veel van mij. Bloedarmoede. Ik was heel erg moe, ik viel 1 keer per week flauw. De zwangerschapshormonen verzwakten nog eens extra de kapsels rondom mijn gewrichten, die al ruim waren vanwege HMS, HyperMobiliteitSyndroom. Naast vermoeidheid gaf dit pijn. Ik had veel last van mijn lijf. Ik had last van een droge huid, gespleten haar, gespleten en dunne nagels. Ik heb kalktabletten, staaltabletten en biergisttabletten genomen. Ik werkte full-time in het onderwijs en was de eerste 6 maanden van de zwangerschap de hele dag misselijk. Ik lette goed op mijn eten, maar kon niet veel eten. Ik heb toen geleerd om goed te luisteren naar mijn lijf. Ik at om het uur even een paar hapjes. Zo kon ik het eten binnenhouden en niet als ik 3x per dag een maaltijd at. Wanneer ik over de vismarkt liep, had ik vreselijk zin in een "lekkerbekje". Eén keer heb ik daaraan toegegeven en "gezondigd". Ik ben dol op snoep, maar lustte toen geen snoep meer. Normaal gesproken lust ik geen Granny Smith appels, maar ik was er toen verzot op, ik moest ze eten. Fris en een lekkere byte. Om zo goed mogelijk voor mijzelf en mijn ongeboren kind te zorgen begon ik vanaf die tijd voornamelijk biologisch te eten. Dat bevalt nog steeds goed. In 2003 (?) had ik uitputtingsverschijnselen, maar dat bracht ik niet in verband met mijn voeding. Mijn huisarts, een natuurarts, een Cesartherapeute, een acupuncturist en een mesologe vertelden mij toen, onafhankelijk van elkaar, dat ik tegen een burnout aanzat. Terwijl ik gewoon arbeidsongeschikt thuis zat en helemaal niets meer deed. Behalve mijn huisarts zeiden al die andere behandelaars dat ik iets aan mijn voeding moest veranderen. In die tijd was ik zelfs te moe om te dansen, terwijl ik niet kon slapen. Aanvankelijk hield ik mij aan de voedingsvoorschriften van de mesologe, alleen zonder kip of kalkoen te eten. Aanvankelijk voelde ik mij toen fit zoals ik mij nog nooit had gevoeld! Dit voorjaar (2006) kwam de vermoeidheid weer terug en werd mijn bloed bij de bloedbank geweigerd omdat er allerlei waarden te laag waren. Dus dit voorjaar heb ik voor het eerst weer vlees gegeten (vooral vis). Mijn slaapprobleem verdwijnt grotendeels als ik mij aan de voedingsvoorschriften van de mesologe hou. Alleen zou ik volgens haar juist 's avonds kip of kalkoen moeten eten, omdat daar een stofje in zit waar mijn lichaam melatonine van maakt, waar ik dus van ga slapen.

Wanneer ging je ivm de verschijnselen naar de huisarts? Hoe ging dat gesprek?

Ik had een gewone huisarts die ook klassiek homeopathie gestudeerd had. Helaas schreef hij vaak antibiotica voor. In 1990 ben ik mede daarom overgestapt naar een antroposofische huisarts. Hij vroeg: ben je vegetariër en hoe lang al? Al 16 jaar. Hij constateerde ernstig B12-tekort. Ik wist niet dat dit zo vaak bij langdurig vegetariër zijn voorkomt. Ik kreeg meteen injecties met B12, die ik herhaaldelijk moest halen. Toen het weer op peil was, ben ik mijn dieet heel strikt gaan toepassen. Goed letten op aminozuren, B12, ijzer.. Na 3 maanden werd ik weer getest en toen was het B12 niveau weer gezakt beneden het minimum. Toen raadde hij me aan af en toe weer eens vlees te gaan eten. Dat vond ik een vreselijk idee en vooruitzicht. Maar mijn gezondheid gaat voor en daarom kon ik mij met dat idee verenigen. In de praktijk vond ik het heel moeilijk om vlees in je mond te hebben en door te slikken. Volgens mij in 2003; die bracht mijn klachten niet in verband met mijn voeding. Ik vroeg toen om een algeheel bloedonderzoek. Later heb ik mijn voeding laten doormeten door een mesologe, en toen ben ik mij rot geschrokken. Dit voorjaar (2006) had ik weer die vermoeidheidsklachten, het gevoel dat ik niet fit was en dat ook niet werd, maar toen ben ik niet naar de huisarts gegaan. Ik ben 'gewoon' vlees gaan eten, scharrelvlees, dat wel. En niet meer dan dat nodig was.

Zijn de verschijnselen verdwenen door vlees te gaan eten?

Ik ben met een stukje kip van de Groene Slager begonnen. Dat kostte wel een kwartier voordat ik dat met wat drinken kon doorslikken. Ik wilde mijn principes niet verkwanselen door maar lukraak vlees te gaan eten. De dieren moesten een diervriendelijk leven en behandeling hebben gehad, zonder antibiotica. Ik heb het langzaam opgebouwd met gehakt en leverpastei. Het laatste wat ik liet staan en het eerste wat ik weer lekker vond was gerookt vlees: spekjes en rookworst. Vlees, waar bloed uitkomt of die rauw is, heb ik nooit willen eten. Pas zes jaar nadat ik weer met vlees ben begonnen is een B12 meting gedaan. Die is (ook nu vijf jaar later) goed. Dat weet ik niet. Kip en kalkoen zouden goed voor mij zijn. Maar kippenvlees krijg ik gewoon niet door mijn keel. En kalkoen, tja, dat heb ik niet echt geprobeerd. Ik ben niet veel verder gekomen dan mager rundergehakt. Niet-vette vissoorten waren ook goed, nou, dat eet ik dan een paar keer per week. Maar ik ben mij niet in één keer beter gaan voelen.

Hoe heb je het ervaren om weer vlees te gaan eten?

Het was heel vreemd. Er waren in die 16 jaar veel soorten vlees gekomen die ik nog nooit had gegeten. Het idee van zelf slachten heb ik maar losgelaten, los van dat het niet mag en in de praktijk niet haalbaar is. Ik ben wat pragmatischer geworden. Onwennig. Dan sta je daar bij de groene slager en dan zie je al dat vlees liggen, van allemaal gelukkige dieren (maar die leven niet meer). En ik kan ook niet echt meer koken met vlees. Als ik vlees heb gegeten, dan stinkt mijn ontlasting vreselijk, dat komt er dan ook nog eens bij.

Zouden de verschijnselen ook zijn verdwenen door een andere aanpak?

Ik zou niet weten wat ik nog had kunnen doen en ik denk dat je dat ook nooit zeker kan weten. Er zijn in mijn leven verscheidene stressfactoren (geweest), waarvan ik niet zeker weet hoe die uitwerken op mijn welbevinden. Dat hoop ik nu maar. Want ik heb een boek over het bloedgroependieet opgehaald van de bibliotheek en daar hou ik mij sinds kort aan. En dat is weer, hoera hoera hoera, vegetarisch voor mijn bloedgroep (A+). Maar ik ben nu wel veel bewuster bezig om te zorgen dat ik alle stoffen binnen krijg (ik heb helaas geen geld om naar de mesologe te gaan). Nee, ik heb niet het idee dat het eten van vlees mij heel erg geholpen heeft. Ik denk dat het andere dingen zijn geweest waardoor ik mij nu ietsepietsje beter voel.

Heb je nog andere manieren van aanpak overwogen? Zo ja, welke?

Ik vind dat je door normaal, afwisselend en gezond te eten alles binnen moet kunnen krijgen. Voedingspreparaten zijn duur en onnatuurlijk. Sinds een jaar of 7 gebruik ik Multi-vitaminen op natuurlijke basis. Doe ik dat niet, dan krijg ik binnen een week verschijnselen, als scheurtjes in de mondhoek, die duiden op een B-vitaminen tekort, ondanks dat ik nu vlees eet. Zie hierboven. Ik ben ondertussen al weer half vegetarisch (ik eet alleen af en toe vis) en ik hoop dat ik dat kan volhouden.

Hoe zou je willen dat je huisarts het had aangepakt?

Niet anders, hij heeft het goed gedaan, ik ben tevreden. Mijn huisarts is een hele aardige man maar in haast alle opzichten is hij voor mij een gepasseerd station. Veel dingen zijn bij mij zó complex dat ik al helemaal de kriebels krijg om dat aan die brave man in tien minuten te moeten uitleggen. En hij vindt veel dingen waar ik baat bij heb, onzin. Eigenlijk heb ik alle geloof in de medische wetenschap ondertussen wel verloren, de westerse geneeskunde heeft mijn leven aardig verpest (er zijn bij mij de nodige fouten gemaakt). Alleen als het echt niet anders kan, dan wil ik nog wel eens naar de huisarts gaan. Maar dan weet ik van te voren al wat ik wil of wat ik ga vragen (in 2003 was dat een algeheel bloedonderzoek). Dat is natuurlijk heel stom, want die huisarts denkt ondertussen dat het hartstikke goed met mij gaat - niet dus.

Heb je over je ervaringen van de effecten van zijn advies om vlees te gaan eten met je huisarts gesproken?

De waarden van de B-vitaminen waren goed. Later kreeg ik problemen met mijn schildklier en daarvoor medicijnen gekregen. Ik weet niet of dit hier wat mee te maken heeft. Nee, die vindt dit soort dingen flauwekul.

Heb je nog een afsluitende opmerking?

Ik vind het te ongenuanceerd om te stellen dat vegetarisch eten gezonder is, maar net zo goed dat vlees eten gezonder zou zijn. Ik ben er van overtuigd dat iemands individuele metabolisme bepaalt of vegetarisch eten goed voor hem of haar is of niet. Misschien zou het raadzaam zijn voor langdurige vegetariërs om te checken hoe het met zijn of haar ijzer- en B12 waarden staat. Ik kan er mee leven met dat ik nu diervriendelijk vlees eet en ik kan er zelfs (gelukkig!) weer van genieten. De medische wetenschap zou zich meer bezig moeten houden met voeding en het effect van voeding op mensen. Nu worden alleen preventieve voedingsvoorschriften gegeven (bijvoorbeeld dat je 200 gram groente en twee stukken fruit per dag moet eten als preventie tegen een aantal kankersoorten). Maar voeding moet meer als medicijn gezien worden. Voeding, dieren, het milieu, wij zouden het met veel meer respect moeten behandelen, alleen al vanwege het feit dat wij er afhankelijk van zijn. En mensen zouden meer op hun eigen lichaam moeten afgaan in plaats van zich iets aan te laten smeren door de reclame of zich te houden aan knellende tradities. Als baby bijvoorbeeld spuugde ik al sinaasappelsap uit, kreeg ik melk niet door mijn keel, deed het eten van tomaat mij pijn en zat ik onder de eczeem omdat alles wél bij mij naar binnengepropt werd; ik had moeite met het eten van die voeding die mij nu door de natuurarts, de mesologe en het bloedgroependieet wordt afgeraden. Trouwens, een dier dat zijn hele leven ongelukkig is geweest en dat een stressvol bestaan heeft geleid, hoe schadelijk is dat voor de mens? Je krijgt dan toch al die dierenstress op je bord en dus in je lichaam? Is dát aspect van het vlees eten al eens onderzocht? Zou onze maatschappij vol stress en haast zijn omdat wij de stress van de dieren in ons lichaam opnemen? Ik hoop dat ik het in de toekomst zonder vlees red. Want vegetarisch eten staat ook voor een leefstijl die mij bijzonder aanspreekt. De links georiënteerde Volkskrantlezers, zeg maar. Nou, daar wil ik graag bij horen!
Wie deze beide verhalen leest, kan niet anders concluderen dan dat deze vrouwen (te) lang alleen geworsteld hebben in een weinig ondersteunende sociale omgeving met daarnaast te weinig adequate informatie vanuit de professionele hulpverlening. Wie met soortgelijke verschijnselen kampt, doet er verstandig aan snel te rade te gaan bij een goede hulpverlener of vertrouwenspersoon (met oog voor geest en lichaam), maar ook bij iemand die het vegetarisme serieus neemt. Wanneer twijfel ontstaat of zij wel bij de juiste hulpverlener is beland, aarzel niet om een second opinion bij een ander(e hulpverlener) te vragen. Twijfel je ook of je wel dagelijks voldoende voedingsstoffen binnen krijgt? Doe de test!

logoEr is in de wereld meer verborgen dierenleed dan de laatste minuut van een dierenleven bij de slacht. Een dier lijdt ook aan verveling in een dichte stal. Een dier heeft recht op een natuurlijk en vrij leven.

Wanneer u Stichting Animal Freedom wilt steunen, leest u hier hoe u dat kunt doen.

Stichting Animal Freedom.
Auteur .

Onze hoofdartikelen in boek, in een overzicht of op een aparte mobielvriendelijke site.

Naar onze reactie op de actualiteit op Facebook.

Privacy verklaring.

pijl omhoog