Moeten kippen binnen worden gehouden bij naderende vogelgriep?

Ophokplicht en exportbelangen

De Nederlandse pluimveehouderij houdt 3 keer zoveel dieren als voor de binnenlandse vraag benodigd is. Het grootste belang ligt daarom in de export. Om haar producten in het buitenland af te kunnen zetten is het van belang om concurrerend te kunnen zijn. Dat is de reden dat pluimvee in de bio-industrie onder minimale welzijnsomstandigheden meestal worden binnengehouden. Dat is nu eenmaal goedkoper. Binnen is het gevaar van infectie door overtrekkende vogels die via hun uitwerpselen anderen kunnen besmetten bovendien kleiner dan wanneer de dieren bedrijfsmatig of vanwege hobbyredenen buiten worden gehouden. Een deel van een met vogelpest besmette populatie in het wild zal sterven. Wanneer pluimvee wordt gehouden zal dat in het geval van vogelgriep grotendeels hetzelfde lot treffen. Voor de pluimveehouder kan de uitbraak van een epidemie een grote schadepost betekenen. Minister van landbouw, Veerman, heeft aangekondigd dit niet te vergoeden. Deze omstandigheid maakt het aantrekkelijk om het naderende onheil zolang mogelijk buiten de deur proberen te houden. Wanneer als maatregel telkens wordt besloten om de gehele populatie te doden en te vernietigen is daarmee ook de mogelijkheid geëlimineerd om te ontdekken welke (soort) kippen de ziekte wel kunnen overwinnen. In een gezonde economie zou deze tijd overbrugd moeten kunnen worden via diversiteit in bedrijfsvoering. Overigens geeft resistentie geen garantie dat de overgebleven kippen (of mensen) ook een volgende virusgolf zullen overleven.

Het gevaar van de vogelgriep

De gevaarlijke vorm van vogelgriep H5N1 is medio 2005 aangekomen aan de rand van Europa. In Rusland is de ziekte half juli in Siberië uitgebroken, waarna het langzaam naar het westen is getrokken. Ook in de aangrenzende landen Kazachstan en Mongolië zijn vogels besmet. Het virus is waarschijnlijk door trekvogels overgebracht uit Zuidoost-Azië, waar het sinds 2003 heeft huisgehouden onder het pluimvee. Inmiddels zijn daar vijftig mensen aan de ziekte overleden. Mensen kunnen elkaar niet besmetten, daarvoor is contact met pluimvee nodig. In Rusland zijn nog geen mensen ziek geworden door de vogelgriep. De vrees is dat de vogels op weg naar een overwinteringsgebied naar het zuidwesten trekken en mogelijk Bulgarije, Roemenië en het Middellandse-Zeegebied bereiken.

Hobbydieren fungeren als lakmoes

Als de vogeltrek besmetting oplevert, zal dat ook tot uitdrukking komen in ziekte bij deze populatie. Onder de hobbykippen is per definitie veel diversiteit. De hobbykip is daarmee de lakmoes voor de soort die het beste bestand is tegen de vogelpest - of -griep. De veterinaire sector zal (weer) voor het dillemma staan om massaal te doden óf om te kijken welke soort het minst gevoelig is. In termen van dierenrechten is dit een lastige kwestie, want in theorie heeft een diersoort het recht om in vrijheid uit te zoeken of het een epidemie kan doorstaan. De hobbykiphouder zal voor dit recht weinig oog hebben en wil óf een epidemie voorkomen óf een vergoeding als er preventief wordt geruimd.

Ophokplicht

De minister volgt met zijn maatregel een advies van deskundigen dat niet is uit te sluiten dat trekvogels uit Rusland en Kazachstan Nederland aandoen. Daarnaast bestaat het risico dat de trekvogels op hun rustplaatsen andere vogels besmetten die vervolgens naar Europa komen. Het virus verspreidt zich via de uitwerpselen van de dieren. De minister vindt verder uitstel van maatregelen 'onverantwoord'. De Tweede Kamer drong vorige week al aan op het snel invoeren van de ophokplicht. Het merendeel van de ongeveer tachtig miljoen kippen zit permanent binnen. De maatregel treft daarom vooral de vijf miljoen scharrel- en biologisch gehouden kippen. Ondanks het verbod op de vrije uitloop, mogen de scharrelkiphouders volgens de minister hun eieren scharreleieren blijven noemen. Dat is op zich niet vreemd want de meeste scharrelkippen worden binnen gehouden.

Belangenafweging

Biologische eieren verliezen normaliter wel hun keurmerk - en daarmee een hogere prijs - als de dieren niet meer buiten komen. In 2003 moesten dertig miljoen kippen worden gedood, eenderde van de toenmalige pluimveestapel. Daarnaast bestaat het gevaar dat het vogelpestvirus zich vermengt met een menselijk griepvirus en verandert in een geheel nieuwe variant waartegen de mens geen afweerstoffen heeft. Eenderde van de pluimveebedrijven in Nederland biedt kippen de mogelijkheid een aantal uur buiten door te brengen. Daaronder zijn biologische boeren, maar ook veel reguliere pluimveeboeren met Freiland-kippen, genoemd naar een populair Duits keurmerk. Veel eieren (van alle pluimage) worden geëxporteerd. Op deze site wordt deze export afgewezen omdat een boer alleen de buitenlandse concurrentie aankan door te bezuinigen op dierenwelzijn.

Hogere prijs voor binnengehouden kippen

Wanneer biologische of Freiland kippen een half jaar worden opgehokt, is er in de praktijk geen verschil meer met de altijd binnengehouden scharrelkippen. Een hogere prijs voor haar eieren te betalen is dus een soort solidariteit met de eigenaar. Dit is een twijfelachtige steun want ook deze eigenaren houden in de eerste plaats kippen voor het inkomen. Ook zij maken gebruik van de export. Het is moeilijk te verdedigen dat het houden van kippen voor de export kan worden gezien in het kader van de lokale eerste levensbehoeftes van de mens.

Een blijvende oplossing

Consumenten die echt betrokken zijn bij het lot van kippen en zich gewetensvol afvragen wat het beste is voor het welzijn van het dier kunnen het beste deze situatie aangrijpen om een stap verder te gaan in het ontzien van dieren. Een levensstijl waarin geen kippenvlees en minimaal eieren wordt geconsumeerd is de meest effectieve manier om dierenwelzijn na te streven. Hoe minder dieren in ellendige omstandigheden worden gehouden hoe beter. In Nederland wordt namelijk alleen maar opgetreden tegen zichtbaar dierenleed.