Het woord 'veganisme' is afgeleid van de Engelse afkorting
'vegan'. dat gewoon vegetariër betekent. Veganisme
is in feite ook niets anders dan een consequent doorgevoerd
vegetarisme. Men ziet daarbij niet alleen af van producten
afkomstig van gedode dieren, maar ook van dingen waarvoor
dieren gebruikt zijn zoals zuivel, wol en honing. Het
is in onze maatschappij overigens praktisch gezien nog
niet mogelijk om helemaal vegetarisch te leven, en daarom
kun je normaal gesproken ook niet volledig veganistisch
leven. Dat komt omdat er ook in artikelen waarvan je
dat niet zou verwachten nog dierlijke producten verwerkt
kunnen zijn. Voor kleurstoffen worden bijvoorbeeld soms
onderdelen van dieren gebruikt en bij de ontwikkeling
van normale foto's komt gelatine kijken, gemaakt van
beenderen van geslachte runderen. Veganisten zijn in
de praktijk dan ook geen mensen die helemaal geen dierlijke
producten gebruiken, maar wel mensen die ernaar streven
dat zo min mogelijk te doen. Een veganist ziet in ieder
geval af van dingen als vlees, vis, kip, zeedieren, zuivel en leer.
Motieven
Veganisten kunnen net als vegetariërs diverse
redenen hebben voor hun leefwijze. In de meeste gevallen
is de dierethiek wel de voornaamste reden. Dieren worden
ook buiten de bio-industrie na een korte of lange staat van dienst meestal naar
het slachthuis afgevoerd. Bovendien worden jonge mannelijke
dieren die geen zuivelproducten leveren ofwel meteen
afgemaakt ofwel korte tijd vetgemest en daarna geslacht.
Ook aan de productie van dierlijke levensmiddelen en
kleding kleeft daarom bijna per definitie veel dierenleed.
Er zijn wel uitzonderingen, namelijk producten van dieren
die gehouden worden door vegetariërs. Maar structureel
diergebruik leidt altijd in een bepaalde mate tot uitbuiting
van dieren. Veganisme houdt in de meeste gevallen in
dat je hier radicaal en consequent afstand van neemt.
Naast deze belangrijkste reden kunnen veganisten echter
ook primair voor deze leefwijze kiezen omdat ze menen
dat het erg gezond is om je volledig van dierlijke producten
te onthouden. Als je dat zo absoluut stelt, is dat eigenlijk
niet juist, omdat het inmiddels aangetoond is dat een
volledig plantaardig dieet te weinig vitamine B12 oplevert.
Alleen als men dit aanvult met tabletten e.d. die geconcentreerde
doses B12 van plantaardige oorsprong bevatten, kan een
veganistische voedingswijze echt meer dan gemiddeld
gezond zijn. Het is te verwachten dat hier wel betere
alternatieven voor komen. Een verstandige veganist houdt
in ieder geval rekening met zijn of haar B12-behoefte.
Overigens komt er dus wel degelijk B12 in de plantenwereld
voor, maar het is te bewerkelijk om die in ongeconcentreerde
vorm tot je te nemen.
Vervolgens vinden sommige veganisten hun leefwijze
ook van belang omdat de productie van plantaardige voedingsmiddelen
veel minder kostbaar is en minder ruimte kost dan de
productie van vlees en zuivel. Ze leggen dan ook direct
een link met
de honger in de wereld. Er zou veel meer voedsel
voor mensen geproduceerd kunnen worden als iedereen veganist werd.
Dan benadrukt een aantal veganisten nog dat veeteelt
altijd gepaard gaat met veel milieuvervuiling en houtkap.
Door volledig plantaardig te leven kan men dus veel
belasting van natuur en milieu voorkomen.
Een kleine groep veganisten denkt tot slot dat veganisme
leidt tot een soort spirituele
zuiverheid. Men zou niet langer beïnvloed worden
door dierlijke drijfveren en emoties waaraan vleeseters
en vegetariërs wel bloot zouden staan via hun voedsel.
Ze denken daarbij aan duistere lusten, agressieve neigingen
en gevoelens van angst en pijn.
Sommige veganisten vinden dierethiek minder belangrijk
dan een of meer van de andere motieven. Veel ethische
veganisten (dat wil zeggen veganisten die gemotiveerd
wordt door een concept van dierenrechten) vinden andere
motieven helemaal niet van belang of trekken de waarde
daarvan zelfs in twijfel. Ze zijn er bijvoorbeeld niet
per se van overtuigd dat veganisme gezonder is dan vegetarisme.
Geen uniforme beweging
Culinair gezien bestaat er een grote diversiteit onder
veganisten. Waarschijnlijk komen ze daarin overeen met
de rest van de bevolking. Sommige veganisten zijn bijvoorbeeld
voor alles voor een gezonde voeding, ook
als dat ten koste gaat van de smaak van hun maaltijden.
Nogal wat veganisten willen gezond en smakelijk zoveel
mogelijk combineren. En veel anderen vinden, net als
de meeste vleeseters, dat eten niet elke keer gezond
hoeft te zijn, maar in ieder geval wel altijd lekker.
Een veganistische levenswijze betekent niet dat je niet
meer van allerlei heerlijkheden kunt genieten. Er bestaan
uitgebreide veganistische kookboeken
en voor het meest uiteenlopende lekkers, waaronder zelfs
worstjes, ijs of kaas, bestaan tegenwoordig smakelijke
plantaardige alternatieven.
Ook qua politieke overtuiging kunnen veganisten
sterk van elkaar verschillen. Sommigen voelen zich misschien
verwant aan al dan niet schimmige bewegingen met een
(ultra)rechtse inslag. Ze ervaren de samenleving als
verworden en onzuiver en willen terug naar een "natuurlijke"
oertoestand, met bijvoorbeeld zo min mogelijk mensen van allochtone afkomst.
Voor sommige mensen is veganisme niet alleen een leefwijze maar ook een totale ideologie.
Ze beschouwen het veganisme dan als een sleutel tot
allerlei andere vraagstukken zoals gezondheid en politiek.
De meesten leggen echter vooral of uitsluitend een verband
tussen veganisme en de positie van dieren in de menselijke samenleving.
Andere veganisten zullen behoorlijk apolitiek zijn
en weer anderen (waarschijnlijk de meesten) voelen zich
verwant aan radicaal-linkse, libertair-socialistische
en anarchistische groeperingen. Ze leggen een verband
tussen het opkomen voor gelijke rechten voor iedereen
en dierenrechten en zijn bijvoorbeeld ook gekant tegen
seksisme en racisme. Ze zien een zelfde onvrijheid en
machtsongelijkheid in al dergelijke gevallen en weigeren
zich daaraan te conformeren. Ze staan voor grondrechten
als vrijheid voor
zoveel mogelijk individuen (mens en dier).
Veganisten vormen duidelijk geen uniforme groepering.
Ze kunnen zowel qua motivatie verschillen als wat betreft
politieke oriëntatie. Dergelijke verschillen zie
je ook als het gaat om de strijd om dierenrechten. Veruit
de meeste veganisten zijn van mening dat die strijd
tegen het speciësisme (discriminatie op grond van
diersoort) uitsluitend met legale middelen gevoerd moet
worden. Slechts een minderheid heeft alle vertrouwen
in de legale strijd verloren en komt tot illegale activiteiten.
Vrijwel altijd gaat het daarbij trouwens nog niet om
geweld tegen personen, maar alleen tegen materieel.
Typische veganisten?
De mensen van extremistische organisaties zoals
The Justice Department zijn wellicht in de meeste gevallen
ook veganist, hoewel het natuurlijk (door het geheime
en illegale karakter) erg moeilijk is vast te stellen
of dat voor alle 'leden' geldt. Dat er in ieder geval
ook veganisten tussen zitten, komt omdat een consequente
strijd voor dierenrechten hoe dan ook impliceert
dat je zelf veganistisch probeert te leven. Deze individuen
zijn echter op geen enkele manier op te vatten als 'typische'
veganisten. De doorsnee veganist staat achter de mensenrechten
en wijst dergelijke gewelddaden af.
Die veganisten die, zoals mogelijk voor Volkert
v.d. G. geldt, wel tot gruweldaden in de naam van
dierenrechten komen, zijn daarmee absoluut geen doorsnee
veganisten. Niet hun veganisme (hun consequent toegepaste
dierethiek) maar hun gebrek aan respect voor mensenrechten
en de angst die hun daden bij mensen teweegbrengt maken
deze mensen tot terroristen.
Perspectief
Misschien komt hun houding ook voort uit een gebrek
aan historisch perspectief. De strijd voor afschaffing
van de slavernij,
voor mensenrechten, voor burgerrechten, voor vrouwenrechten,
voor kinderrechten en voor rechten van seksuele minderheden
heeft erg lang geduurd en is in veel opzichten nog niet
eens voltooid. Het is te verwachten dat de erkenning
van dierenrechten minstens zo lang op zich zal laten
wachten. Het is veel beter om je te verheugen over kleine
tussenstappen in de goede richting, dan om binnen korte
tijd een wereldwijde afschaffing van alle diergebruik te verwachten.
Elke emancipatoire beweging heeft een bezielende voorhoede
nodig. De ethische veganisten zijn de pioniers van de
dierenrechtenbeweging die de idealen ervan zo consequent
mogelijk in hun eigen leven in de praktijk brengen.
Veganisten moeten beseffen dat het misschien nog eeuwen
gaat duren voordat hun voorbeeld massaal wordt opgevolgd.
Inspirerend aan dit lange termijn-perspectief is dat
iemand een begin moet maken. Lao Tze zei al: "De
reis van 1000 mijl begint met de eerste pas". De
meeste hedendaagse veganisten voegen niet alleen in
het heden geen onnodig dierenleed toe, maar ze zijn
een nu levend voorbeeld voor hoe mensen ooit allemaal zouden kunnen worden op
dit punt.
