Homepage
Nederlands-English

Dieren als zondebok zoeken

Dieren als slachtoffer en zondebok

In een vorig artikel ben ik ingegaan op de ontkenning van onrecht in verband met het massale, speciësistische diergebruik waar zoveel dieren het slachtoffer van worden.
In dit stuk wil ik kort stilstaan bij een fenomeen dat hier in feite een variant van is. Het gaat om een extreme uiting van de behoefte om zich veilig te voelen in een gegeven maatschappelijke orde.
In mijn vorige artikel wees ik er al op dat mensen anderen die mishandeld worden hier zelf de schuld van kunnen geven. Een klassiek voorbeeld hiervan zien we in het bijbelboek Job. Het grote, 'onverdiende' ongeluk dat hem overkomt wordt door een paar van zijn vrienden herleid tot de wil van God en daarmee ook als rechtvaardig beschouwd. In hun ogen moet Job maar snel zijn vermeende zonden opbiechten.
Maar er zijn veel recentere voorbeelden te geven. Zo kunnen sommige voorvechters van de rechten van bijvoorbeeld Palestijnen of Koerden het plegen van zelfmoordaanslagen goedpraten doordat de slachtoffers daarvan in ieder geval tot het volk behoren dat deze bevolkingsgroepen zelf onderdrukt. Die slachtoffers zijn daarmee kennelijk automatisch medeschuldig aan die onderdrukking en krijgen gewoon hun verdiende loon. Andersom 'straffen' de regeringen van o.a. Israël en Turkije onschuldige en goedwillende burgers omdat ze toevallig etnisch overeenkomen met zelfmoordenaars. In de documentaireserie Shoah van Claude Lanzmann zien we enkele Polen die het tragische lot van de joden in verband brengen met de vermeende moord van hun voorouders op Jezus Christus (zelf overigens ook een jood, maar dat mag niet deren). Vrouwen die verkracht worden kunnen nog steeds te horen krijgen dat ze het wel aan zichzelf te wijten zullen hebben, doordat ze zich te sexy gekleed hadden of zich te uitdagend hadden gedragen. Homo's die het slachtoffer worden van potenrammers zouden zich ook al te storend 'nichterig' hebben opgesteld en daarmee vanzelf de maar al te begrijpelijke agressie over zich af hebben geroepen. Zelfs mensen van wie gemakkelijk aantoonbaar is dat ze hun situatie niet aan zichzelf te wijten kunnen hebben doordat ze hun gedrag niet in de hand hebben, zoals drugsverslaafden, daklozen die alcoholist zijn, of psychiatrische patiënten die een psychose doormaken, krijgen meer dan eens te horen dat ze gewoon niet anders willen.

Dierlijke slachtoffers

Iets dergelijks kan helaas ook aan de orde zijn als dieren het slachtoffer worden. In de meest primaire zin zie je het bij de jacht. De verhouding tussen jager en prooi is eigenlijk per definitie ongelijkwaardig, want de prooi kan niet terugslaan, tenzij het zelf ook weer een roofdier of groot zoogdier is. Toch lijkt het de eigen schuld van het dier als het ten prooi valt aan de jager. Dan had hij maar sneller of slimmer moeten zijn, want anders verdient hij het gewoon niet om in leven te blijven. Bij het stierenvechten maakt men het nog bonter. Als een stier een keer echt sterker blijkt dan een stierenvechter en zijn vijand op zijn hoorns spietst, valt hem geen lauwerkrans ten deel, maar moorddadig gejoel van het publiek. Er is gewoon geen ontsnappingsmogelijkheid bij zulke 'feesten', het slachtoffer zit altijd fout, tenzij hij zelf voor nog meer slachtoffers kan zorgen, bij wijze van fokstier.
Iets dergelijks zie je ook bij de berichtgeving rond epidemieën in de bio-industrie. Over zieke dieren wordt zakelijk gesproken als de bron of haard van de ziekte en het is alleen maar logisch dat die haard zo efficiënt mogelijk wordt opgeruimd. Je zou bijna denken dat de massale, gruwelijke manier waarop dit gebeurt gewoon 'net goed' is, dan hadden ze maar niet ziek moeten worden. Gezonde dieren, die ook vernietigd 'moeten' worden zijn vooral het slachtoffer van de zieke dieren, want de ware slachtoffers van de ramp zijn de boeren en de slachthuizen! Een groot onrecht kun je alleen verkopen door de gedupeerden als daders voor te stellen.

Hoe dichter bij het onrecht, hoe groter de rationalisatie

Zo'n psychologisch principe zal zich waarschijnlijk extra sterk laten gelden naarmate iemand zelf als dader of direct betrokkene dichter bij het onrecht zit. Zo kun je mede verklaren waarom Amerikaanse soldaten krijgsgevangenen van de War on Terror - tegen alle mogelijke verdragen in - onnodig hebben geïntimideerd, vernederd en mishandeld. De gevangenen werden onder mensonwaardige omstandigheden en vaak zonder vorm van proces vastgehouden en dat schreeuwt bijna om een vergoelijking. De gevangenen hebben het gewoon verdiend, ze zijn slecht, en dus is het alleen maar terecht als we hen extra ijverig mishandelen. De minachting is een poging om het kwaad dat men zelf aanricht niet onder ogen te hoeven zien.
Iets vergelijkbaars zien we wanneer proefdieren veel meer leed en pijn wordt aangedaan dan strikt genomen wordt vereist door de experimentele opzet van de dierproeven waar ze voor worden opgeofferd. Er bestaan schokkende beelden van medewerkers die dieren ook buiten het experiment om terroriseren en pijnigen. Uiteraard kan het hierbij incidenteel gaan om psychopaten, maar in veel gevallen lijkt het aannemelijker dat de minachting voor het dier te maken heeft met de ernst van het soort proeven waaraan het wordt blootgesteld. Je moet wel heel gevoel- of gewetenloos zijn om een dier zonder gewetensbezwaren iets aan te kunnen doen wanneer je beseft dat het om een afschuwelijke inbreuk op zijn leven en welzijn gaat. Het slachtoffer tot verachtelijk wezen bombarderen lost dan een heleboel op.
Ook in slachthuizen zal dit aan de orde zijn. Zo hoorde ik als voorbijganger toevallig twee verhalen van medewerkers van een abattoir. In beide gevallen werden varkens als lompe, domme en smerige wezens voorgesteld. In één geval werd een man vergeleken met een varken, zowel qua uiterlijk als qua gedrag. De slachter zei dat hij een grote minachting had voor varkens en dat ze het gewoon verdienden om opengesneden te worden, net als de man in kwestie.

Symptoombestrijding is niet de oplossing

Men hoort nog wel eens dat het vooral nodig is om allerlei excessen in de behandeling van dieren aan te pakken. Op zich is dit natuurlijk zeker geboden, maar zolang het structurele onrecht voortduurt is het te verwachten dat het gepaard gaat met minachting tegenover dieren. Dit onrecht zelf is waarschijnlijk de hoofdbron van alle sadistische en vernederende praktijken, niet de specifieke persoonlijkheid van de direct betrokkene, hoewel die ook mee kan spelen. Het is feitelijk ook heel onrechtvaardig om uitsluitend de werknemers die het dier mishandelen zelf de schuld te geven voor hun symptomatische gedrag. De grootste boosdoener is uiteindelijk het speciësisme.

Onze hoofdartikelen in boek, in een overzicht of op een aparte mobielvriendelijke site.

Naar onze reactie op de actualiteit op Facebook.

Privacy verklaring.

pijl omhoog