Onderzoeker concludeert na bestudering 'dierentalen': "dieren hebben grondrechten nodig". Tekst Jelle Vaartjes. Overgenomen met toestemming uit tijdschrift 'Dier'.
Dieren moeten grondwettelijke rechten krijgen, net als mensen
"Er moeten speciale dierenrechters komen.
En aan de universiteiten moeten leerstoelen dierenrechten komen".
Dat zegt onderzoeker en klinisch psycholoog Salee Yasry Eden, die onlangs promoveerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Hij komt tot deze conclusie na bestudering van de overeenkomsten tussen 'dierentalen' en de menselijke taal.
"Het blijkt dat dieren geen automaten zijn.
Ze spreken talen, denken en beseffen en hebben daarom rechten nodig".
Zeven jaar heeft de studie van Salee Eden geduurd, waarbij hij wereldwijd veel taalexperimenten met dieren bezocht.
"Ik wilde weten waar een taal vandaan komt.
Hoe die ontstaat".
Eden keek met name naar de overeenkomsten tussen dierentalen en de menselijke taal en niet naar de verschillen.
"Dieren hebben onmiskenbaar een aantal eigenschappen met mensen gemeen.
De manier waarop dieren met elkaar communiceren, vertoont opvallende overeenkomsten met verschillende aspecten van mensentaal".
Ook zet Eden uiteen hoe taal evolutionair gezien kan zijn ontstaan.
De gelijkenissen tussen de communicatie van dieren (bijen, vogels, apen en mensapen) en de mensentaal zijn daarbij frappant.
Bijen
Salee onderzocht als eerste de taal van bijen,
die zonder woorden communiceren door onder meer
te 'dansen' (op en neer vliegen). "De verticale
dans, de ronde dans of de waggeldans, alle hebben
ze bepaalde betekenissen. De verschillende vormen
van dans bevatten een boodschap aan het adres
van andere bijen.
De overeenkomst met de mens is dat ook mensen
elkaar boodschappen kunnen overbrengen. Voorwaarde
is wel dat mensen elkaars taal begrijpen".
Is
deze overeenkomst niet wat simpel gesteld? "Je
moet niet verwachten dat bijen precies dezelfde
eigenschappen als mensen hebben", antwoordt Eden.
"Wat ik wil laten zien is dat bijen bijvoorbeeld
ook een begrip als 'pijn' kunnen uitdrukken. Ze
hebben ook neurologische netwerken in hun hersenen.
Mensen kunnen eveneens door verschillende manieren
van praten overbrengen dat ze 'pijn' hebben".
Vogels
Tweede onderzoeksgroep vormden vogels. Vogels
kennen een ingewikkelde vocalisatie (de klanken,
het zingen en het roepen). "Die is zelfs ingewikkelder
dan de menselijke vocalisatie, de fonetische aspecten
van het spreken". Als voorbeeld geeft Eden aan
dat vogels zelfs twee boodschappen tegelijkertijd
kunnen roepen, gezien de constructie van de luchtpijp.
De menselijke luchtpijp is daarvoor niet geschikt.
Overeenkomst met de menselijke taal is dat vogels
een structuur hebben in hun vocalisatie. Net als
de mens kunnen ze elementen verdelen over de klanken.
"Je hebt melodieën en ritme. Binnen die melodieën
en ritmes geven vogels verschillende variaties
van woorden en zinnen. Hierdoor geven ze verschillende
betekenissen mee. Er zijn zelfs vogels die de
mens kunnen imiteren, zoals papegaaien".
Een andere overeenkomst is dat jonge vogels de
taal leren van hun ouders. "Als een vogel geen feedback krijgt van de moedervogel, kan
de jonge vogel nooit zingen of roepen".
Weer een andere overeenkomst met mensen is dat
vogels ook dialecten hebben. "Haal je een vogel
van dezelfde soort uit Egypte en zet je die bij
soortgenoten in Nederland, dan blijken die onderling
niet goed te kunnen communiceren. De Egyptische
vogel wordt zelfs verstoten".
Apen
Een derde onderzoeksgroep vormen apen. "Er bestaan
intrigerende overeenkomsten tussen de vocalisaties
van apen en de taal van mensen", zegt Eden. "Apen
zijn net als mensen in staat om verschillen in
emotionele opwinding weer te geven door spraaktempo
en toonhoogte te variëren. Je ziet verschillende
overeenkomsten van taaleigenschappen, van fonetische
aspecten. Je kunt hun geluiden vergelijken met
woorden van onze mensentaal. Ze hebben ook nog
hetzelfde leermechanisme. Ze geven boodschappen
aan elkaar door, kunnen door een alarmroep andere
apen waarschuwen: 'kijk uit, je moet vluchten',
want daar komt de tijger of daar komt een arend.
Ze hebben een enorme variatie aan verschillende
boodschappen en verschillende betekenissen, net
als mensen".
Mensapen
De vierde fase van Edens onderzoek vormen de
mensapen. Wat zijn de overeenkomsten? "De mensapen
kunnen symbolisch communiceren. Ze symboliseren
'Ik heb honger' of 'Er is gevaar'. Die symbolen,
de cognitieve vaardigheden, zijn verbonden met
de neurale netwerken. Als je kijkt naar het brein
van een mensaap, een chimpansee bijvoorbeeld,
dan zijn er frappante gelijkenissen met het menselijk
brein. Alleen bij mensapen is het niet zo ver
gespecialiseerd als bij ons". Eden vertelt over
experimenten in Amerika, waarbij apen met behulp
van de computer kunnen communiceren. "Dat bedoel
ik met symbolisch communiceren. Ze hebben een
toetsenbord met functies en toetsen, die te maken
hebben met 'Ik wil eten' of 'Dit is een banaan'.
Elke toets heeft een symbool. Ze kunnen niet alleen
met symbolen communiceren, maar ze kunnen ook
symbolen creëren. Ze kunnen informatie aan elkaar
overbrengen. Zet je een aap in een menselijke
omgeving, dan zie je dat ze heel veel kunnen leren".
Samenhang
Het promotieonderzoek van Salee Yasry Eden laat
zien dat er een evolutionaire samenhang is tussen
dierentaal en mensentaal. Met andere woorden:
dierentalen, zoals die van bijen, vogels, apen
en mensapen kunnen worden beschouwd als vroege
stadia van de ontwikkeling van mensentaal. "Dieren
hebben net als mensen een taal om te communiceren.
Ze zijn meer dan objecten, onderworpen aan de
grillen van mensen. Op hun manier zijn het intelligente
en beschaafde individuen met een dikwijls verfijnd,
sociaal gedrag. Ze houden ons mensen een spiegel
voor".
Op grond van dit gegeven zouden vogels, apen en
mensapen volgens Eden zelfs grondwettelijke rechten
moeten kunnen eisen. "Het einde van dit millennium
wordt gekenmerkt door de afschaffing van de slavernij,
opkomst van de emancipatiebeweging en de beweging
voor de burgerrechten. Het nieuwe millennium zou
gekenmerkt moeten worden door de opkomst van de
nieuwe rechtsontwikkeling voor dieren".
Boek over het verstaan van dieren (bol.com).
Om te kunnen denken als de dieren kun je geen
cursus volgen. Men kan hooguit het gedrag van de
dieren voorspellen en dan nog blijkt dat vaak onvoorspelbaar.
Gradin en Johnson lijken wel in staat om mensen
te vertellen waarom hun dieren bepaald gedrag vertonen.
Een van de schrijvers is autist en zij stelt dat
autistische mensen kunnen denken op de manier waarop
dieren denken. Voor autisten zijn menselijke emotie
en interactie vaak moeilijk te begrijpen, maar het
gedrag van dieren lijken zij intuïtief aan
te voelen. De andere helft van het schrijversduo
is gespecialiseerd in hersens en neuropsychologie.
De lezer van dit boek zal verbazingwekkende en fascinerende
feiten ontdekken. Door de combinatie van de schrijvers
is het boek een mix van een inspirerend levensverhaal
en populaire wetenschap.
