Op Animal Freedom wordt vrijheid als een groot goed beschouwd.
Vrijheid, blijheid. De feestvreugde wordt wat getemperd doordat vrijheid niet zonder het stellen
van grenzen kan, maar ook omdat
vrijheid minder aantrekkelijke kanten heeft. Eenzijdige
vrijheid in de economie kan leiden tot het primaat van
de sterkste. Dit betekent dat de economisch sterkste (en
met de minste scrupules) bepaalt hoe werk en arbeid wordt
ingericht. Gevaar kan zijn dat geen rekening meer wordt
gehouden met welzijn van de werknemer: mens en dier.
In een leeg, zinloos leven leidt vrijheid tot verveling.
In dit artikel wordt ingegaan op de leegte in het bestaan
van de mens en van het dier.
Verveling is een teken dat het individu niet aan zichzelf
weet toe te komen, zelfs wanneer er tijd genoeg voor
is. De vooruitgang heeft vrijheid gebracht, we hoeven
niet meer de hele dag op zoek naar voedsel. Nog niet
iedereen heeft afdoende antwoord op de vraag hoe het
leven zinvol en optimaal volgens de eigen aard kan worden
geleefd. Dit geldt voor de mens en voor het dier geldt
dat het vaak de omstandigheden wordt onthouden om volgens
zijn aard te leven. Alles wat voor een dier natuurlijk
is, maar in de veehouderij extra geld en tijd kost,
wordt daar gereduceerd tot het hoogst noodzakelijke.
Voor niet producerende mensen in onze samenleving geldt
overigens hetzelfde lot. Het resultaat is verveling. In onze samenleving willen we het onderste uit de kan
halen. Alles wordt zo efficiënt mogelijk ingericht.
De sjeu is er af, alles is vrij van franje. In onze
eigen vrije tijd moeten we het leven dan weer aantrekkelijk
maken. Tijdens het werk is men slaaf van de baas, in
de eigen tijd slaaf van het maximale genieten. Verveling
en verslaving liggen in elkaars
verlengde.
In onze cultuur komen we steeds verder van de natuur
te staan. Op een gekunstelde manier trachten sommigen
de natuur weer dichterbij te halen. Voorbeelden liggen
in onze omgang met huisdieren en met dieren in het (dieren)park. We betogen dat enige afstand tussen mensen onderling
en tussen mens en dier natuurlijk is en toch
niet zo verkeerd. Het is een vorm van respect.
Het gaat er om hoe je met die afstand omgaat. Verveling bij huisdieren Huisdieren worden door mensen gehouden om er van tijd
tot tijd van te genieten als het hun uitkomt. Veel mensen
verbeelden zich dat zij zichzelf nuttig maken door een
dier in huis te halen (voor asieldieren is dit natuurlijk
reëel), anderen vinden gewoon dat dieren er zijn
om de mens te vermaken.
Wanneer de mens buitenshuis is of werkt of slaapt, wordt
het dier geacht te wachten en een beetje zijn eigen
gang te gaan voor zover mogelijk binnen de kooi of het
huis. Niet iedereen vraagt zich af of een dier zich
in zijn kooi niet verveelt. Voor katten is deze toestand meestal nog het beste
geregeld. Maar katten die goed verzorgd buiten mogen
lopen hebben wel een natuurlijke drive om op andere
dieren te jagen. Zo komen er jaarlijks vele miljoenen
dieren extra om het leven, puur en alleen omdat de kat
tijd over had om ze te vangen.
Natuurlijk zou deze situatie niet moeten worden vervangen
door een zwervend leven waarin de kat zelf naar voedsel zou moeten zoeken. Het is een oproep
om de kat "de bel aan te binden" en niet
al te lichtzinnig een kat als huisdier
te nemen en om een huisdier te laten castreren of
te steriliseren om te voorkomen dat er teveel ongewenste
nakomelingen komen. Vrijheidsbeperking bij het ene dier
vergroot de vrijheid van andere dieren.
Verveling bij dieren in het park
Samen met kleine kinderen eendjes voeren in het park
of de dieren uit de kinderboerderij,
het lijkt een onschuldig vermaak,
waarbij dieren ook nog eens profiteren van onze welvaart.
De dieren in het park lijken volkomen vrij te zijn van
welvaartsverschijnselen, maar door hen bij te voeren
worden ze toch van mensen afhankelijk gemaakt en er
komt een onbedoeld gevolg bij.
Met name vlak voor en in de broedtijd leidt het voeren
van watervogels in het park namelijk nog eens extra
tot leed. De eend hoeft geen eten te zoeken, normaal
gesproken een dagvullende bezigheid die nu wegvalt.
De verveling slaat toe. Van nature zijn beide geslachten
nogal hitsig aangelegd en doordat ze geen eten zelf
hoeven zoeken beschikken ze over bendes vrije tijd.
En waar kun je het beste die tijd mee vullen? Jazeker,
met je in die periode meest favoriete bezigheid: paren.
De paringen, het ophitsen, verleiden en het ruzie maken
zijn dan ook niet van de lucht. Vrouwtjes spelen mannetjes
tegen elkaar uit, hetgeen hevige onderlinge gevechten
oplevert en aan de lopende band vinden felle paringsrituelen
plaats. Niet elke eend komt ongeschonden uit deze 'strijd' tot verdrinking toe.
Een bijkomend drama is dat de jonge eendjes niet door
hun moeder beschermd etc. worden: die wordt namelijk
alweer achternagezeten door de woerden.
Door de watervogels/eenden NIET te voeren in de lente
en zomertijd voorkomt u voor een heel groot deel de
bij het dier toegeslagen verveling. Door zelf voedsel te zoeken is het dier bezig met andere zaken en wordt
wat afgeleid van de paringsdrift.
Verveling bij mensen
Meestal is verveling een luxeprobleem: er is een boel
tijd over, maar je hebt nergens zin in. Wanneer we vinden
dat we onze tijd optimaal moeten besteden, kan deze
toestand van lethargie door het schuldig voelen vervelend
zijn.
Wanneer de verveling het gevolg is van het niet weten
om te gaan met vrijheid, dan leidt vrijheid tot leegte,
zinloosheid (geen zin zien in plaats van geen zin hebben)
en eenzaamheid. Wanneer men niet weet hoe men de vrijheid
moet aanwenden om tot een zinvolle activiteit te komen,
dan wordt vrijheid een blok aan het been. Er moet een
spanning worden opgebouwd, die soms doorslaat, zeker
bij gebruik van drugs. Het kan leiden tot agressie,
zinloos geweld, overmatig gebruik van alcohol en drugs,
kortom alles wat het lege gevoel doet verdrijven. Soms
gaan mensen zich op een gecultiveerde manier bezighouden
met een activiteit die de mens vroeger uit noodzaak
voor de voedselvoorziening deed: "voorraadvorming", vissen,
jagen en vee hoeden (lees: huisdieren houden). Het geeft
de mens een vermeend gevoel van "nuttig en natuurlijk"
bezig te zijn. Dieren worden een bron
van vermaak, met alle nadelen van dien.
Aanschaf van een huisdier om verveling te verdrijven
Oma zit alleen in haar seniorenflat en om haar bezig
te houden wordt een kanariepietje aangeschaft. Dan heeft
ze iemand om voor te zorgen. Op zich is de afleiding die een
dier biedt geen rare gedachte, maar het dier wordt niets
gevraagd. En zou het niet beter zijn als oma zelf wat
meer beweging neemt om elders echt contact met andere
mensen te maken? Met het vogeltje in de kleine kooi
in het kleine kamertje van oma zijn er nu twee gebonden.
Als je wilt leven naar je eigen aard dan is het motto:
"Ken je eigen motieven en probeer uit te vinden
hoe je jouw eigen dromen en jezelf op jouw manier kunt
realiseren". Deze kennis en ervaring maakt het
gemakkelijker om je in een ander in te leven of het
goede voorbeeld te geven.
Het is de uitdaging van de moderne tijd om een invulling
van natuurlijk leven te maken, zonder te vervallen in
het reconstrueren van een "natuur" in miniatuuruitvoering
of een regressie in de tijd. Ouderwets is het om het
te zoeken in het nabootsen of overtreffen van de natuur,
bijvoorbeeld door elkaar via sport proberen te overtreffen
of een "natuurlijke" tuin in te richten op
een paar vierkante meters met vijver en dieren. Het
is zinloos en gevaarlijk onze natuurlijke grens proberen
te verleggen door doping of extra training. Het levert
een nieuwe verslaving op.
De les van de geschiedenis is dat vrijheid niet alleen
iets is wat we ons zelf moeten gunnen, maar ook anderen:
de mens en nu het dier. Het je inzetten voor de vrijheid
van anderen is misschien wel de beste zingeving die
de mens aan zijn eigen leven kan geven. Het is in ieder
geval de beste manier om vrijwillig en vrijblijvend
ook iets goeds van andere mensen terug te verwachten
en levert een schoon geweten op.
Lekker kunnen koken is leuk voor jezelf en anderen. Vegetariër of veganist
zijn en geen huisdieren houden onder vervelende omstandigheden
zijn gezonde en zorgeloze manieren om de eigen vrijheid
en die van het dier te waarborgen. Het voorkomt verveling
in situaties zoals hiervoor beschreven. Het zijn maar
een paar voorbeelden van een moderne en sociale invulling
van vrijheid en respect (gepaste afstand).
Verveling in de bio-industrie
Het dier in de bio-industrie wordt weliswaar (krap)
gehuisvest en gevoerd, maar wordt geacht in haar of
zijn korte leventje alleen maar veel en snel te produceren of snel op te
groeien tot slachtrijpe leeftijd. Hele dagen niets te
hoeven of te mogen doen, weliswaar hun natje en droogje
verzorgd ("vrij" gehouden), is een vreselijk
leeg en saai leven en is daarom een van de grote
bezwaren tegen de bio-industrie. Moeite om verveling
onder landbouwdieren te voorkomen wordt door veehouders
nauwelijks gedaan. Slechts een futiele en minimale ingreep
als het verstrekken van ruwvoer aan varkens of een bal
of een speelketting wordt gezien als afdoende om verveling
en daaruit voortkomende afwijkende gedragingen te voorkomen.
Als uiting van stress en verveling gaan zeugen, die
hele dagen en bijna hun hele leven tussen stangen doorbrengen,
op de stangen bijten en zuigen. Deze bezigheid is vrijwel
hun enige afleiding.
In groepen gehuisveste dieren als mestvarkens gaan uit verveling en agressie op elkaars staarten zuigen en bijten. Deze worden daarom uit voorzorg gecoupeerd.
Beter ware het dat de dieren niet verveeld zouden raken,
omdat zij (buiten) voldoende afleiding zouden vinden
in een natuurlijke omgeving. Die wekt hen op om hun
natuurlijke gedrag te vertonen: scharrelen, wroeten,
rennen, stofbaden nemen, grazen etc…. De natuurlijke
situatie maakt het mogelijk om de intrinsieke geaardheid
van het dier tot ontplooiing te brengen. Hiertoe in
staat zijn is de/een intrinsieke
waarde voor/van het dier.
Het creëren van natuurlijke omstandigheden kost
geld, natuurlijk, maar is dat onoverkomelijk? En: is
het wel nodig om zoveel dieren te eten als voedsel?
Is het wel sociaal om zoveel (70%) dieren extra te houden
onder minimale omstandigheden in een land om de afzetmarkt
van een ander land te kunnen veroveren?
Dit artikel is ook beschikbaar via printing on demand als onderdeel van een boek.