Nadat eerst de chimpansees, bonobo's, orang-oetans en later de gorilla's en dolfijnen hen waren voorgegaan, zijn nu ook de olifanten geslaagd in de zogeheten spiegelproef voor zelfbewustzijn. Het gaat om baanbrekend onderzoek van Joshua Plotnik van de Emory Universiteit in Atlanta in samenwerking met de wereldberoemde Nederlandse etholoog Frans de Waal. Ik citeer uit een bericht bij Planet.nl: "Het onderzoek is uitgevoerd door het Yerkes National Primate Research Center verbonden aan de Emory University en de Wildlife Conservation Society in New York. Zelfherkenning in een spiegel is waarschijnlijk verbonden met het empathisch vermogen om gevoelens van anderen te begrijpen. En de mogelijkheid om zichzelf als individu te beschouwen, een karaktertrek die verschillende diersoorten bezitten".
Omdat olifanten in een sociaal complexe structuur leven, ging men er al eerder vanuit dat ze zichzelf in een spiegel zouden kunnen herkennen. 'We zien wel vaker complexe structuren zoals zelfbewustzijn bij intelligente dieren', verklaart onderzoeker Joshua Plotnik. En bij de olifant helpt het natuurlijk ook dat hij enorme hersenen heeft. Eigenlijk een logische kandidaat voor zelfherkenning'.
Slurf
Tijdens de studie werd gekeken naar drie vrouwelijke olifanten in de Bronx Zoo in New York. In de kooien werden spiegels van bijna twee meter neergezet. De olifanten begonnen direct de eigen bewegingen te controleren, ze stopten hun slurf in hun bek. Iets wat ze normaal gesproken niet bij zichzelf zouden kunnen zien.
'Er is al eerder getest met olifanten en spiegels', verklaart Plotnik. 'Maar toen waren de spiegels relatief klein en werden ze buiten bereik van de olifant gehouden. Nu konden ze de spiegel aanraken, zich er tegenaan schurken en erachter kijken'.
Er werd ook gebruik gemaakt van een markering op de hoofdhuid van de olifant. Een van de olifanten, 'Happy', raakte de plek steeds aan met haar slurf terwijl ze er naar keek. Om te voorkomen dat het om een reactie op de geur van de verf ging, had men ook een kleurloze vlek aangebracht, maar Happy reageerde alleen op de zichtbare vlek.
Dieren die zichzelf herkennen in de spiegel zijn niet de enige dieren met een vorm van zelfbewustzijn, maar het staat wel vast dat ze onderscheid maken tussen hun eigen gedrag, innerlijk en lichaam en de buitenwereld. Dat is een vorm van zelfbewustzijn die bij de mens gemiddeld pas voorkomt vanaf de peutertijd. Een goede reden om ons psychologisch gezien eens wat meer verwant te voelen met dit soort dieren, als een soort brug naar de hele dierenwereld.
