Naar het zich laat aanzien heeft een milieu- en dierenrechtenactivist
de populaire lijsttrekker Pim Fortuyn doodgeschoten.
Een grote anomalie in de over het algemeen vreedzame
Nederlandse politieke traditie en volledig in strijd
met onze democratie. Het is logisch dat alle politieke
partijen, zowel vriend als vijand van het slachtoffer,
de moord unaniem hebben veroordeeld. Waarschijnlijk
hebben ook praktisch alle individuele burgers zich hiervan
gedistantieerd. Een dergelijke misdaad is barbaars en
leidt uitsluitend tot groot persoonlijk leed en nutteloze
polarisatie.
Omdat Fortuyn vermoord is door een activist kunnen
velen die niet bekend zijn met dierenbescherming, dierenrechtenactivisten
of veganisme een totaal misplaatst beeld krijgen van
het soort mensen dat hiervoor ijvert. Een afschuwelijke
associatie tussen het opkomen voor dierenrechten en
geweld tegen mensen kan daarvan het gevolg zijn. Dat
terwijl de overgrote meerderheid geen tegenstelling
tussen dierenrechten en mensenrechten ziet, maar juist
een continuum. Ze pleiten voor dierenrechten die
domweg neerkomen op het toepassen van (bepaalde) mensenrechten
op dieren.
Terrorisme
Het is volstrekt absurd dat je mensen rechten gaat
ontzeggen die je tegelijk dieren wil toekennen. Slechts
een piepkleine en geïsoleerde minderheid binnen
de wereld van dierenrechtenactivisten vindt dat je mensenrechten
mag schenden ten behoeve van dierenrechten. In Engeland
kent men de Animal Rights Militia en de Justice Department,
kleine terreurorganisaties die zeggen op te komen voor
dieren. Van oudsher nemen dierenrechtenactivisten, zowel
in Engeland zelf als daarbuiten, fel afstand van dit
soort volkomen verblinde, terroristische groeperingen.
Volgens een artikel in de Telegraaf van 11 mei 2002
zou de BVD hebben verklaard dat er ook in Nederland
enkele kleine groepjes -onafhankelijk opererende 'cellen'-
van dergelijke zogeheten 'eco-terroristen'
bestaan. Deze zouden de laatste jaren steeds gewelddadiger
zijn geworden en trainen in "zomerkampen".
Dit alles kun je vergelijken met de verhouding bij
groepen die ijveren voor een grote linkse sociale omwenteling.
De meeste van deze groepen opereren volstrekt geweldloos
en eerbiedigen de mensenrechten. Er bestaan slechts
enkele extremistische groeperingen zoals de ETA of de
voormalige Rote Armee Faktion (RAF) die zich schuldig
maken aan bloedige bomaanslagen en andere gewelddaden.
Vanzelfsprekend worden deze groepen over het algemeen
niet geassocieerd met vreedzame linkse of libertaire
partijen zoals Groen Links of de SP.
De wandaad van 6 mei 2002 heeft dan ook
werkelijk niets te maken met de gangbare
ideologie binnen de scène van mensen
die opkomen voor dierenrechten. De moord
wordt door hen net zo unaniem afgewezen
als door de bevolking als geheel. Linkse
mensen staan overigens in het algemeen voor
solidariteit en progressieve veranderingen
en helemaal niet voor het gewelddadig beëindigen
van het leven van politieke tegenstanders.
Motieven van de dader
Zoals al in de media aan bod is geweest, was de dader
voor zover bekend voordat hij tot zijn grote misstap
overging, een integere veganist die geen gewelddadige
neigingen had. Hij wijdde zich met succes aan rechtszaken in verband met het tegenhouden van uitbreiding van de
bio-industrie. Aan de andere kant zou hij sinds enige
tijd overspannen en daardoor ook labiel zijn geweest.
Pim Fortuyn zou volgens de pers recent enkele opmerkingen
hebben gemaakt over door hem voorgenomen dieronvriendelijke
maatregelen en zich laatdunkend hebben uitgelaten over
de milieubeweging. Mede daardoor zou de dader in zijn
overspannen toestand wellicht een fatale beslissing
hebben genomen. Misschien dacht hij dat Fortuyn de week
daarop een grote electorale overwinning zou behalen
zodat de politicus zijn plannen ook in de praktijk kon
brengen. Zoals geldt voor de aanhangers van de gevaarlijke
Animal Rights Militia of de ETA kan hij toen mogelijk
gedacht hebben dat het doel (dierenbescherming) de middelen
(moord) heiligt.
Een mogelijkheid die in de pers geopperd is, luidt dat
de dader al jaren in het geheim lid was van een Nederlandse
Animal Rights Militia-achtige groepering. In dat geval
zou hij al langer dergelijke fatale overwegingen hebben
gehad en mogelijk eerder hebben uitgevoerd.
Door sommigen wordt er een link gelegd tussen het veganisme
van de vermoedelijke dader en geweld tegen mensen. Dat
is vreemd, want veganisme is een voedingswijze die gedeeld
wordt door zeer verschillende groeperingen. Veganisten
zijn het onderling oneens over een heleboel dingen.
Misschien is de afwijzing van terreur juist een van
de weinige dingen waarover veganisten het met elkaar
eens zijn.
Gewelddadige actie
Betekent dit nu dat aanhangers van mensen- en dierenrechten
nooit over mogen gaan tot gewelddadige actie? Er zijn
situaties waarin geweld gerechtvaardigd lijkt. Volgens
Ghandi, voorvechter van de zogeheten ahimsa (geweldloosheid)
was het zelfs regelrecht laf als men geweld onder bepaalde
omstandigheden niet toepaste. Het gaat daarbij in het
algemeen om situaties waarin rechten van mensen of dieren
structureel worden geschonden en er tegelijk geen geweldloze
actie mogelijk is. We moeten dan bijvoorbeeld denken
aan een dictatuur of een gewelddadige bezetting door
een vreemde, onderdrukkende mogendheid. Er zullen bijvoorbeeld weinig mensen zijn die
het Verzet uit de Tweede Wereldoorlog de uitgevoerde
liquidaties, voorzover men die noodzakelijk acht, kwalijk
nemen. Zo geeft het bijvoorbeeld ook geen pas om de
gewapende opstand van de joodse slachtoffers van het
Getto van Warschau moreel af te keuren.
De moord op Pim Fortuyn en de democratie in Nederland
passen echter in het geheel niet in dit model.
Fortuyn was, hoe controversieel misschien ook, zeker
geen fascist of dictator. Er was evenmin sprake van
dat hij dieren- (of mensen)rechten structureel aan het
schenden was. En er waren volop geweldloze acties, zoals
stemmen bij verkiezingen, mogelijk om zijn invloed in
te dammen. Deze moord is dus op geen enkele manier te
rechtvaardigen.
Zijn legale organisaties die opkomen voor dierenrechten medeschuldig aan de moord op Fortuyn?
Kort na de gewelddadige dood van Pim Fortuyn uitten
allerlei sympathisanten emotioneel verwijten aan het
adres van "links". Linkse politici en persoonlijkheden
zouden Fortuyn hebben gedemoniseerd en tot haat hebben
aangezet. Volgens mij is dit volkomen misplaatst en
onterecht. Wellicht zal men hier en daar inderdaad zijn
doorgeslagen in typeringen en dat is altijd te betreuren.
Maar omgekeerd gebeurde dit natuurlijk evenzeer. Heftige
beschuldigingen en omschrijvingen horen nu eenmaal bij
grote tegenstellingen in de politiek en moraal. Dat
lijkt me onvermijdelijk en het siert de democratie als
dat voldoende mogelijk is. Alleen als er sprake is geweest
van regelrechte aanzetten tot fysiek geweld en haat
kan men de persoon of organisatie in kwestie medeverantwoordelijk
achten voor de bloedige tragedie. Voor zover mij bekend
is daar geen sprake van geweest. Ook vanuit de wereld
van dierenrechtenactivisten zijn mij geen geluiden van
dien aard ter ore gekomen.
Voorts wordt links verweten extremistische groeperingen
te gedogen. Ook deze beschuldiging is onterecht. De
extremistische groepering of cel waar de verdachte eventueel
bij hoorde, opereerde immers niet openlijk. Iets waar
je geen weet van hebt, kun je ook niet gedogen.
De aanhangers van Fortuyn zijn, net als de meeste tegenstanders,
erg aangegrepen door zijn voortijdige dood en dat is
volkomen begrijpelijk. Het
is zaak dat niemand een samenzwering gaat projecteren
op onschuldigen die in het geheel geen partij zijn
geweest in deze verschrikkelijke moord.
Laten we hopen dat de menselijkheid en redelijkheid
snel terugkeren in ons land.
Zie ook Jeroen Trommelen in de Volkskrant:
de wereld van Volkert.
We maakten een escalatieladder voor conflicten.